دکتر محمد رضا اسماعیلی شازندی پایگاه اطلاع رسانی فرهنگی ورزشی دکتر محمد رضا اسماعیلی شازندی
Related Articles
درباره شازند
تا سال 1359 شهر شازند در مركز شهرستان سربند از نظر تقسيمات كشوري مركز بخش سربند از توابع دهستان كزاز در شهرستان اراك محسوب مي شد ولي پس از اين تاريخ با تغييراتي كه در تقسيمات كشور بوجود آمد شهر شازند به عنوان مركز شهرستان سربند انتخاب گرديد اين شهرستان با وسعت2827/49 كيلومتر مربع9/6 در صد كل استان، از توابع استان مركزي مي باشد كه حدود آن از شمال به شهرستان اراك و از غرب به شهرستان ملاير و بروجرد و از سمت جنوب به شهرستان بروجرد اليگودرز و خمين و از شرق به شهرستان اراك محدود مي شود .
شهرستان سربند تا قبل از تقسيمات جديد كشوري مصوبه1365/6/16 هیأت وزيران شامل 3 دهستان كزاز، سربند، قهره كهريز بود ولي هم اكنون داراي 7 دهستان مي باشد اين شهرستان داراي 231 روستا و 2 بخش و 7 دهستان و 2 شهر است كه بخش مركزي اين شهرستان شامل دهستان آستانه و با 23 روستا 2404 خانوار و 12598 نفر جمعيت ، دهستان پل دو آب ( با 39 روستا 4235 خانوار و 25290 نفر جمعيت )دهستان زاليان ( با 23 روستا 902 خانوار و 5262 نفر جمعيت )، دهستان قره خانوار 12864 نفر جمعيت مي باشد و بخش هندودر شامل : دهستان سربند ( با 66 روستا 2916 خانوار 18851 نفر جمعيت ) دهستان مالمير ( با 25 روستا 1319 خانوار و 7647 نفر جمعيت ) مي گردد.
تاريخچه
استاد ابراهیم دهگان مورخ صاحب نام استان مرکزی در سال 1342 شمسی درباره شازند می نویسد:از دهات بزرگ توابع اراک و 3 هزار جمعیت دارد و کارخانه قندی در آنجا است. نام این ده در قدیم ادریس آباد بود تا آنکه راه آهن سراسری (راه جنوب)از کنار ده گذشت و ایستگاه مجاور را به مناسبت کوه مجاور که نام آن شاهزنده بود به شازند اسم گذاری کردند و طبق بخشنامه که دهات و شهر های مجاور با ایستگاهها به همان نام ایستگاه خوانده شود ده هم بنام شازند خوانده شد.
در سال 1317 خورشیدی کارخانه قندشاهی به این ده منتقل شد و از کارخانه های خوب قند کشور است . ظرفیت مصرفی چغندرآن در روز به چهارصد تن می رسید و اکنون بواسطه تکمیل شدن ماشین آلات آن به 600 تن رسیده است .
کوه شازند که در مجاور قریه گوره زار واقع شده دارای غاری به طول 3.5 مترعرض3.5 متر وارتفاع 3 متر است که محل توجه و زیارتگاه پارسیان بوده وراه صعب العبوری دارد که از راه اسکان و الرج به آنجا رفت و آمد می کنند. در بین غار مشتی شمعدان شکسته و آثار نذورات دیده می شود. در وجه تسمیه این غار به غار شاه زند، حکایت کیخسرو را بیان می کنند،کیخسرو پس از 60 سال سلطنت دل از دنیا برکند و آماده سفر معنوی گردید،سران و بزرگان لشگر را در دشتی گردآورد و لهراسب را به داشتن فرّ کیانی معرفی نمود و گفت آهنگ سفر معنوی دارم . دستان رستم ،گودرز،گیو،بیژن گستهم،فریبرز،طوس و هزاران از ایرانیان رو به کوه و دشت نهادند،همه رفتند جز طوس و گیو و فریبرز و بیژن که یک شبانه روز با کیخسرو بودند. به چشمه رسیدندشب را در آنجا ماندند کیخسرو گفت فردا مرا نخواهید دید شما هم اینجا نمانید ، برف خواهد بارید و شما نابود خواهید شد.همراهان کیخسرو نشنیدند شب را ماندند صبح برخاستندشاه را ندیدند، برف باریدن گرفت و همه هلاک شدند.
می گویندآن چشمه همان است که مستوفی آن را چشمه کیخسرو در پای کوه راسمند نامیده و اکنون به نام بلاغ نزدیک به ده هک واقع است و آن کوه که کیخسرو در آن پنهان شده همین کوه گوره زار معروف به کوه شاه زنده و آن دشت واقع در جاپلق موسوم به برفیان است.
اما خود کلمه شازند یا شاه زند و یا شاه زنده به زبان عامه شاه زنده معروف است و می گویند کیخسرو در این غار پنهان و روزی فریدون وار سر از غار بیرون کشیده و دنیا را پر از فر کیانی خواهد نمود. مثل اینکه این داستان بین ایرانیان سابقه ممتدی داشته کیخسرو ملقب به شاه زنده گردیده است. در تاریخ ایران نیز به این عنوان برخورد نموده و قصه شاه زنده مثل اینکه هویت خود را تا به عصر اسلامی حفظ کرده است.
بهر صورت شازند اسم غار یا کوهی است بالای ده گوره زار و در سال 1317 خورشیدی به این ده اطلاق گردید و اکنون جزو مشاهیر امکنه قرار گرفته است. در اینجا بی تناسب نمی داند که نامی از گوره زاربرده باشد. در حوالی ده چند گور است که سنگهای بزرگی بر آن افتاده، می گویند این قبور هفتگانه متعلق به سران لشگر کیخسرو بوده است که در اینجا مدفونند ،نویسنده[مرحوم دهگان] خود محل را معاینه کرده است.
اين شهر تا سال 1315 يعني قبل از احداث كارخانه قند و راه آهن به صورت بافت روستايي خود رو بوده است و در سال 1317 ايستگاه راه آهن شازنده و كارخانه قند همزمان تاسيس گرديد در سال 1345 يك طرح هادي توسط وزارت كشور براي شازند تهيه گرديد كه ظاهرا” فرم كالبدي شهر مبتني بر آن بوده است و در طرح مذكور توسعه شهر در سمت جنوب شرقي پيش بيني شده ولي شهر در قسمت ما بين شازند و ازنا گسترش يافته است و شهر آستانه واقع در 6 كيلومتري شازند يكي از قديمي ترين مراكز جمعيتي منطقه مي باشد و نام هاي متفاوتي به خود گرفته است كه معروف ترين آن كرج ابودلف مي باشد.
در سال 908 هجري شاه اسماعيل صفوي پس از شكست آقا نونيله بايندري كه ازمدعيان حكومت بود دستور داد كه استانه امامزاده سهل ابن علي ( ع ) را بدقت تعمير كنند و براي آن گنبد و بارگاهي بزرگ سازند و از زمان صفويه اين شهر آستانه ناميده شد آستانه مدفن 4 تن از نوادگان خاندان طهارت يعني سهل ابن علي ( ع ) طالب ابن علي ( ع ) و جعفر ابن علي ( ع ) و فضل ابن جعفر مي باشد كه تصديق باستان شناسان داخلي و خارجي سنگ مزار شريف مربوط به قرون اوليه اسلام مي باشد گنبد آن با 28 متر ارتفاع به تعبيري مرتفع ترين گنبدها در ايران مي باشد دو اصله درخت توت با عمر هر كدام هشت صد سال در صحن سهل ابن علي ( ع ) وجود دارد كه مربوط به دوران سلاطين صفوي مي باشد كه هر يك نمودي بر سابقه تاريخي اين شهرستان به شمار مي رود.
وجه تسميه نام سربند ( شازند )
ادريش اباد قديمي شازند مركز شهرستان سربند مي باشد كه احتمال مي رود توسط خانواده ادريس ابن معقل تاسيس شده باشد در زمان صفويه بنا بر سياست آن زمان تعداد زيادي از ارامنه در دو آبادي اطراف آن يعني ازنا و كلاوه كه اكنون محله هاي شهر شازند فعلي مي باشند سكني داده شده بودند ابراهيم دهگان مروخ اراكي در كتاب خويش كرجنامه راجع به شازند چنين مي نويسد شازند از دهات بزرگ توابع اراك كه نام اين ده در قديم ادريس آباد بود تا اين كه راه آهن سرتاسري تهران – جنوب از كنار ده گذشت و ايستگاه مجاور به مناسب كوه مقابل كه شاه زنده نام بود شازند نامگذاري كردند و طبق بخشنامه كه دهات و شهرهاي مجاور باايستگاهها به همان نام ايستگاه خوانده شوند ده هم به نام شازند خوانده شد.
تقسيمات کشوري
اين شهرستان داراي سه بخش با نامهاي بخش مرکزي، بخش سربند و بخش زاليان است و در مجموع هشت دهستان دارد:
دهستانهاي بخش مرکزي شهرستان شازند:
دهستان آستانه
دهستان قره کهريز
دهستان کوهسار
نقطه شهري: شازند و آستانه
دهستانهاي بخش سربند شهرستان شازند:
دهستان هندودر
دهستان مالمير
نقطه شهري: هندودر
دهستانهاي بخش زاليان شهرستان شازند:
دهستان پل دوآب
دهستان زاليان
دهستان نهرميان
نقطه شهري: توره
