دکتر محمد رضا اسماعیلی شازندی پایگاه اطلاع رسانی فرهنگی ورزشی دکتر محمد رضا اسماعیلی شازندی
اثرات ورزش و فعالیت جسمانی بر سلامت جسم و روان
محمدباقر فرقاني اوزرودي
كارشناسي ارشد تربيت بدني
اشاره: ورزش و فعاليت جسماني، روشي براي ارتقاء سلامت و پيشگيري از بيماري‌هاي جسمي و رواني است. افرادي كه از آمادگي و توان جسمي خوبي برخوردار هستند، در فعاليت‌هاي اجتماعي و فردي موفق‌ترند. زيرا اين افراد از شادابي، انرژي و سلامت بيشتري برخوردارند.
علم پزشكي علاوه بر معاينات و تجويز داروها و اعمال جراحي كه در مورد بيماري‌هاي مختلف انجام مي‌دهد، از ورزش نيز به عنوان وسيله‌اي در جهت بهبود و سلامتي بيماران بهره مي‌برد. بعضي از پزشكان در مواردي مثل كم‌خوابي، كم كردن وزن و ضعف‌هاي عضلاني مثل كمردرد، كسب هماهنگي‌هاي عصبي و عضلاني در بعضي از انواع فلج، توان‌بخشي، نداشتن اشتها، داشتن اضطراب يا هيجانات روحي، بي‌قراري‌ها، افسردگي‌ها، احساس پوچي و بسياري ديگر از موارد، بيمار خود را به ورزش كردن تشويق مي‌نمايند. در اسلام نيز به ورزش شنا، تيراندازي، سواركاري و حتي پياده‌روي سفارش شده است. پيامبر اكرم (صلي‌اله عليه و آله وسلم) پياده‌روي را بهترين درمان براي بسياري از بيماري‌ها معرفي مي‌كنند. انواع ورزش را مي‌توان بر حسب ميزان فعاليت جسماني و انرژي مصرفي در واحد زمان به ورزش‌هاي سبك، نيمه سنگين و سنگين تقسيم كرد. به طور كلي ورزش‌هاي سبك اثرات مفيدي بر جسم و روان انسان دارد كه در زير به شرح آن مي‌پردازيم:
تاثير ورزش بر قلب و عروق
قلب يكي از اعضاء حساس و مهم بدن حيوانات و انسان است. در انسان ، هر گونه اختلالي در عملكرد قلب ، موجب اختلال در فعاليت‌هاي روزانه خواهد شد. يكي از راههاي مراقبت از قلب ، انجام فعاليت‌هاي جسماني و ورزش‌هاي مناسب – به تناسب وزن و سن است و اثرات آن عبارتند از :
1 – تقويت عضله قلب و ساير عضلات بدن
2 – تسريع در جريان خون و انتقال بهتر اكسيژن به قسمت‌هاي مختلف بدن.
3 – پيشگيري از بروز بيماري فشار خون به دليل كاهش كلسترول و باز شدن عروق.
4 – به دليل تقويت عضله قلب و افزايش قدرت انقباضي آن، تعداد ضربان قلب در حالت استراحت در هر دقيقه كمتر شده و در مقابل ، خون با نيروي بيشتري به جريان مي‌افتد.
5 – با انقباض عضلات پا در حين ورزش ، خون راحت‌تر به قلب باز مي‌گردد و از بروز واريس در پاها جلوگيري مي‌شــود.
تاثير ورزش بر دستگاه تنفس
علاوه بر اثرات مثبت ورزش بر سيستم قلب و عروق و افزايش توانمندي عضلات بدن ، دستگاه تنفس نيز توانايي بيشتري پيدا مي‌كند. در زمان انجام فعاليت جسماني و ورزش ، مقدار مصرف اكسيژن اعضاء مختلف بدن افزايش پيدا مي‌كند و حجم و سرعت جريان خون براي رساندن مواد مغذي و اكسيژن به اعضاء و بافتهاي مختلف افزايش مي‌يابد. مهمترين اثرات عبارتند از :
- با ورزش كيسه‌هاي هوايي شش‌ها بيشتر باز شده و بازدهي آن‌ها افزايش مي‌يابد.
- افزايش حجم تنفسي در طول شبانه‌روز ، موجب دريافت اكسيژن بيشتر و رساندن آن به اندامهاي بدن مي‌شود.
- قابليت دريافت و مصرف اكسيژن بيشتر موجب مي‌گردد كارآيي جسماني افزايش و ديرتر خسته شويم.تاثير ورزش بر دستگاه گوارش
- اثرات مثبت عبارتند از :
- كاركرد صحيح دستگاه گوارش تا حدود زيادي بيانگر صحت و سلامت انسان است به گونه‌اي كه بسياري از متخصصين داخلي معتقدند اكثر بيماري‌هاي انسان مربوط به اختلال در دستگاه گوارش مي‌باشد.
- تمرينات بدني موجب تحريك اشتها و ميل به غذا مي‌شود. مخصوصاً در افرادي كه دچار بي اشتهايي عصبي هستند ، اين اثر بسيار مشهود است.
- ورزش با تحريك دستگاه گوارش مانع ايجاد يبوست مي‌شود . تاثير ورزش بر دستگاه حركتي
- مهمترين اثرات مفيد ورزش بر دستگاه حركتي عبارتند از :
- اثرات مفيد ورزش بر سلامت و كاركرد بسيار خوب دستگاه عضلاني اسكلتي بر كسي پوشيده نيست و اولين عضوي كه با ورزش كردن ، تغييرات مطلوبي را در آن احساس مي‌كنيم ، عضلات اندامهاي حركتي است.
- عضلات بدن با انجام ورزش مناسب تقويت مي‌شوند و قدرت كارآيي جسمي افزايش مي‌يابد.
- ورزش صحيح از آرتروز جلوگيري كرده موجب سلامت و استحكام مفاصل مي‌شود و مقاومت مفاصل را در مقابل صدمات افزايش مي‌دهد .
- موجب كشش عضلات و انعطاف پذيري بيشتر بدن مي‌شود.
- ورزش موجب استحكام استخوان‌ها شده و از پوكي آن جلوگيري مي‌كند
- با تقويت عضلات ستون مهره‌ها از بروز كمر درد پيشگيري شود .
- همچنين ورزش از شل شدن عضلات جلوگيري كرده و ذخيره انرژي عضلات را افزايش مي‌دهد .با تمرين‌هاي مناسب ورزشي ، ترشحات غدد داخلي تنظيم شده و در شرايط مختلف به مقدار لازم در بدن هورمون مورد نياز ترشح مي‌شود. در نتيجه ، ورزش تاثيرات مطلوبي بر جسم و روان انسان خواهد گذاشت . در بيماران ديابتي و افرادي كه مستعد به ديابت هستند قند خون به شكل قابل توجهي كاهش مي‌يابد. تاثير ورزش بر دستگاه عصبيمهمترين اثرات مثبت ورزش بر دستگاه عصبي عبارتند از :
- تمرينات مرتب ورزش موجب بهبود كار سيستم عصبي و هماهنگي لازم بين اعصاب و عضلات خواهد شد.
- تأثير ورزش بر غدد داخلي
- ورزش از فشارهاي رواني و ناراحتي‌هاي روحي مي‌كاهد و راهي مناسب براي مقابله با افسردگي است.
- با بهبود كار سيستم عصبي – عضلاني ، موجب چالاكي و افزايش كارآيي بدن مي‌شود.
- ورزش مؤثرترين راه براي درمان بي‌خوابي است .خلاصه
- چند توصیه:
- حداقل 30 دقیقه تحرک در روز (معادل مصرف 150 کالری انرژی در روز) برای هر فرد ضروری است.
- در زمان انجام تحرک و ورزش بایستی به قدر کافی مایعات مصرف شود
- ( آب بهترین نوشیدنی است.)
- داشتن تغذیه مناسب همراه با تحرک کافی در کودکان موجب افزایش رشد و نمو مطلوب آنان می شود.
- داشتن رژیم های لاغری بدون انجام تحرک، بدن را دچار آسیب های جدی می کند.
- انجام تحرک و ورزش برای افرادی که دچار ناراحتی قلبی و تنگی نفس هستند در هوای سرد توصیه نمیشود.
- استفاده از داروهای هورمونی به منظور افزایش قدرت عضلانی آثار زیان باری برسلامتی دارد.تحرکات فیزیکی بدنی (ورزش) راهی است برای:
- کاهش خشونت در جوانان
- داشتن زندگی بدون دخانیات
- افزایش قوای بدنی و قوه عقلانی و فکری
- افزایش طول عمر
- همیشه بخاطر داشته باشیم ورزش کردن تامین سلامتی برای همه
