دکتر محمد رضا اسماعیلی شازندی پایگاه اطلاع رسانی فرهنگی ورزشی دکتر محمد رضا اسماعیلی شازندی
Related Articles
اقتصاد مقاومتی پس از توافق 5+1
دکتر اسماعیلی شازندی
دانشیار مدیریت و برنامه ریزی راهبردی
هدف از تحریر این یادداشت این است که تاکید شود طبق بیانات مقام معظم رهبری، اقتصاد مقاومتی محدود به زمان تحریم های اقتصادی نیست ، بلکه پس از توافق 5+1 نیز همواره به مصداق های اقتصاد مقاومتی در کشور عزیزمان نیاز است. هدف از اقتصاد مقاومتي کاهش وابستگي ها و تاکيد روي مزيت هاي توليد داخل و تلاش براي خودکفایی است. چنین تدبیری همیشه خوب است، چه قبل و چه بعد از توافق هسته ای.
مفموم اقتصاد مقاومتی
در چند سال اخیر و با شدت یافتن تحریم های یک جانبه و غیرانسانی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران با هدف متوقف کردن برنامه های صلح آمیز هسته ای ایران، واژه ی جدید « اقتصاد مقاومتی » به ادبیات اقتصادی کشور اضافه و به فراخور حال و روز اقتصاد کشورمان مورد بحث قرار گرفته است.
اقتصاد مقاومتي (Resistive economy) يعني تشخيص حوزه هاي فشار اقتصادی و تلاش براي کنترل و بي اثر کردن آنها و در شرايط آرماني تبديل چنين فشارهايي به فرصت ، که مستلزم باور و مشارکت همگاني و اعمال مديريت عقلايي است.
اقتصاد مقاومتی و ریاضت اقتصادی دو مفهوم جداگانه و مستقل است. ریاضت اقتصادی افزایش مالیات یا کاهش خدمات عمومی و یا هر دو را شامل می شود. ریاضت اقتصادی به طرحی گفته میشود که دولت‌ها برای کاهش هزینه‌ها و رفع کسری بودجه، به کاهش و یا حذف ارائه برخی خدمات و مزایای عمومی دست می‌زنند. این طرح که به منظور مقابله با کسری بودجه توسط برخی دولت‌ها انجام میشود گاهی اوقات به افزایش میزان مالیات و افزایش دریافت وام‌ها و کمک‌های مالی خارجی می‌انجامد. اینکه بر اقتصاد و شرایط بحران زده اش ریاضت و سختی تحمیل شود، در ظاهر اصلا کار خوشایندی به نظر نمی رسد، اما به بازیابی درازمدت اقتصاد کمک می کند.
اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری
مفموم اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری دریچه های این حوزه را به خوبی نشان می دهد. این واژه اولین بار در دیدار کارآفرینان با مقام معظم رهبری در شهریور سال 1389 مطرح گردید. در همین دیدار، مقام معظم رهبری « اقتصاد مقاومتی » را معنا و مفهومی از کارآفرینی معرفی و برای نیاز اساسی کشور به کارآفرینی نیز دو دلیل « فشار اقتصادی دشمنان » و « آمادگی کشور برای جهش » را معرفی نمودند.
برای مفهوم اقتصاد مقاومتی در همین مدت زمان کم، تعاریف متفاوتی ارائه شده که هر کدام از جنبه ای به این موضوع نگاه کرده اند. در این میان، تعریف جامع و کامل از اقتصاد مقاومتی را خود رهبر فرزانه انقلاب ارائه داده اند. ایشان در دیدار با دانشجویان فرمودند: اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده ی رشد و شکوفایی کشور باشد.
ارکان اقتصاد مقاومتی در بیانات حکیمانه مقام معظم رهبری (مدظله العالی) درباره اقتصاد مقاومتی معرفی شده است که عبارت است از:
الف: مقاوم بودن اقتصاد
ب: استفاده از همهى ظرفیتهاى دولتى و مردمى
ج: حمایت از تولید ملى
د: مدیریت منابع ارزى
ه: مدیریت مصرف
تغییرات اقتصادی پس از توافق 5+1
برخی گمانه ها حاکی از آن بود که بلافاصله پس از توافق 5+1 وضعیت اقتصادی تغییر و بهبود قابل ملاحظه ای خواهد داشت. غافل از اینکه یک توافق سیاسی در کوتاه مدت فقط داری آثار روانی بر عوامل اقتصادی دارد و برای اجرایی شدن نیاز به زمان دارد. برای مثال بورس تهران در هفته پس از توافق به طور نامنظم و یک در میان شاهد افزایش و کاهش بود. همین نوسان در قیمت ارز و طلا هم مشاهده می شد. اما فقط نوسان؛ و خبری از کاهش نبود. به نظر می رسد می توان گفت فعالیت های سیاسی تاثیر مقطعی کاذب بر اقتصاد دارد. البته نا گفته نماند که آثار واقعی یک برنامه سیاسی برای اجرایی شدن نیاز به زمان دارد.
این در شرایطی است که رشد اقتصادی با فعالیت های سیاسی حرکت نمی کند. رشد اقتصادی، دلالت بر افزایش تولید یا درآمد سرانه ملی دارد. اگر تولید کالاها یا خدمات به هر وسیله ممکن در یک کشور افزایش پیدا کند، می‌توان گفت که در آن کشور، رشد اقتصادی اتفاق افتاده‌است. منابع رشد اقتصادی از دیدگاه کارشناسان عبارت‌اند از:
1- افزایش نهاده‌های تولید (نیروی کار، سرمایه، تجهیزات)
2- افزایش بهره‌وری عوامل تولید
3- بکارگیری ظرفیت‌های احتمالی خالی در اقتصاد
ضرورت اقتصاد مقاومتی در دوره پس از توافق 5+1
در تعاریفی که برای اقتصاد مقاومتی آورده شده بر ضرورت اقتصاد مقاومتی در شریط دشوار تاکید شده است. برای مثال اقتصاد مقاومتی روشی برای مقابله با تحریم‌ها علیه یک منطقه یا کشور تحریم شده می‌باشد. در شرایطی که صادرات و واردات برای آن کشور مجاز نمی‌باشد. یعنی اقتصاد مقاومتی مشکلات اقتصادی را در شرایط دشوار مرتفع می سازد.
در تعریف فوق بر کاربردهای اقتصاد مقاومتی در شرایط معمولی اشاره نشده است. این در حالی است که در بیانات مقام معظم رهبری آمده است که :
… اقتصاد مقاومتى فقط جنبه‌ى منفى نیست؛ اینجور نیست که اقتصاد مقاومتى معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهاى تدافعى باشد؛ نه، اقتصاد مقاومتى یعنى آن اقتصادى که به یک ملت امکان میدهد و اجازه میدهد که حتّى در شرائط فشار هم رشد و شکوفائى خودشان را داشته باشند. این یک فکر است، یک مطالبه‌ى عمومى است. شما دانشجو هستید، استاد هستید، اقتصاددان هستید؛ بسیار خوب، با زبان دانشگاهى، همین ایده‌ى اقتصاد مقاومتى را تبیین کنید؛ حدودش را مشخص کنید؛ یعنى آن اقتصادى که در شرائط فشار، در شرائط تحریم، در شرائط دشمنى‌ها و خصومتهاى شدید میتواند تضمین کننده‌ى رشد و شکوفائى یک کشور باشد.
اقتصاد مقاومتی در همه شرایط اقتصادی می تواند اجرا شود. جنبه های کاربردی اقتصاد مقاومتی که محدود به شرایط سخت اقتصادی نیست، در بیانات مقام معظم رهبری عنوان شده است:
الف: اقتصاد مقاومتى و مدیریت مصرف
مسئله‌ى مدیریت مصرف، یکى از ارکان اقتصاد مقاومتى است؛ یعنى مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر. هم دستگاه‌هاى دولتى، هم دستگاه‌هاى غیر دولتى، هم آحاد مردم و خانواده‌ها باید به این مسئله توجه کنند؛ که این واقعاً جهاد است. امروز پرهیز از اسراف و ملاحظه‌ى تعادل در مصرف، بلاشک در مقابل دشمن یک حرکت جهادى است؛ انسان میتواند ادعا کند که این اجر جهاد فى‌سبیل‌اللّه را دارد.
یک بُعد دیگرِ این مسئله‌ى تعادل در مصرف و مدیریت مصرف این است که ما از تولید داخلى استفاده کنیم؛ این را همهى دستگاه‌هاى دولتى توجه داشته باشند – دستگاه‌هاى حاکمیتى، مربوط به قواى سه‌گانه – سعى کنند هیچ تولید غیر ایرانى را مصرف نکنند؛ همت را بر این بگمارند. آحاد مردم هم مصرف تولید داخلى را بر مصرف کالاهائى با مارکهاى معروف خارجى – که بعضى فقط براى نام و نشان، براى پز دادن، براى خودنمائى کردن، در زمینه‌هاى مختلف دنبال مارکهاى خارجى میروند – ترجیح بدهند. خود مردم راه مصرف کالاهاى خارجى را ببندند.
ب: استفاده‌ى حداکثرى از زمان، منابع و امکانات داخلی
از زمان باید حداکثر استفاده بشود. طرحهائى که سالهاى متمادى طول میکشید، امروز خوشبختانه با فاصله‌ى کمترى انسان مى‌بیند که فلان کارخانه در ظرف دو سال، در ظرف هجده ماه به بهره‌بردارى رسید. باید این را در کشور تقویت کرد.
حرکت بر اساس برنامه، یکى از کارهاى اساسى است. تصمیمهاى خلق‌الساعه و تغییر مقررات، جزو ضربه‌هائى است که به «اقتصاد مقاومتى» وارد میشود و به مقاومت ملت ضربه میزند. این را، هم دولت محترم، هم مجلس محترم باید توجه داشته باشند؛ نگذارند سیاستهاى اقتصادى کشور در هر زمانى دچار تذبذب و تغییرهاى بى‌مورد شود.
غفلت دولت ها از اقتصاد مقاومتی از دیدگاه وبسایت الف
چهارشنبه ۴ شهريور ۱۳۹۴
“اقتصاد مقاومتی” تنها یک شعار نبود. بلکه راهبردی برای بیرون رفت از میدان تهدیدها، تحریم‌ها و زورگویی‌های دشمنان بود. اقتصاد مقاومتی میتواند دشمن را ناامید، خودباوری، رونق تولید و جهش اقتصادی را برای کشور به ارمغان بیاورد. این واژه اولین بار سال ۱۳۸۹ در سخنان رهبر انقلاب مطرح شد.
سوگمندانه باید گفت با آنکه این موضوع بارها و بارها از سوی رهبر انقلاب بیان و تبیین گردید، اما دو دولت دهم و یازدهم با غفلت از کنار آن عبور کردند. غفلت طی دو سال گذشته و در دولت یازدهم آن هنگام بیشتر شد که تمام توجهات و امیدها به مذاکرات هسته ای و رفع تحریم‌ها معطوف گردید.
…
جه سهم تحریم‌ها کم باشد و چه زیاد، چه مذاکرات به سرانجام نهایی برسد یا نرسد، سایه تهدیدات از سر جمهوری اسلامی ایران برداشته نمی‌شود؛ آنچه تا امروز رخ داده غفلتی است از بهترین فرصت پیش آمده جهت سازماندهی اقتصادی برون زا و تولید محور صورت گرفته است.
حداقل انتظاری که از دولتمردان اقتصادی روحانی می‌رود آن است که آنها کار دیپلماسی را به اهل آن واگذارند و به کار خود و محکم سازی پایه‌های اقتصادی دولت بیاندیشند؛ اما متاسفانه اشتیاقی که در استقبال از شرکت‌های اروپایی ( که علیرغم داشتن قرار داد و سهم خوب از بازار ایران با سلاح تحریم به جنگ ما آمدند) دیده میشود ما را بیشتر ناامید می‌کند و اقتصاد مقاومتی بیش از پیش رنگ می‌بازد.
امیدواریم رسانه‌ها و بویژه صداوسیما با بیان دوباره شاخص‌های اقتصاد مقاومتی از مسئولان دولتی که در این جهت کاری کرده‌اند بخواهند تا گزارش عملکردی ارائه کنند؛ شاید ما در قضاوتمان اشتباه کرده‌ایم و ایشان کاری کرده‌اند کارستان.
نتیجه گیری
نتیجه اینکه یکی از جنبه های مفید در بحث اقتصاد مقاومتي ، کاهش وابستگي ها و تاکيد روي مزيت هاي توليد داخل و تلاش براي خوداتکايي و خودکفايي است. این ویژگی حتی در شرایط با رشد اقتصادی بالا هم باید مد نظر قرار بگیرد و محدود به شرایط سخت نیست. رمز موفقیت کشورهای با رشد اقتصادی بالا در همین است. بنابراین اقتصاد مقاومتی می تواند و باید در برنامه های اقتصادی دولت استمرار داشته باشد.
اگرچه در حال حاضر ، شاخص های رشد اقتصادی و میزان تورم در کشور با وضعیت مطلوب فاصله دارد و این یعنی همچنان در شرایط سخت هستیم و پیروی از بیانات مقام معظم رهبری در خصوص اقتصاد مقاومتی راهگشای رشد اقتصادی در ایران است.
منابع
ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی از سوی مقام معظم رهبری
سياستهاي كلي اصل ٤٤ قانون اساسي
فرهنگ اقتصاد مقاومتی در بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی
